KRÓL JADWIGA
Król Jadwiga
Nie było jasne, kto zasiądzie na tronie
polskim po zgonie Ludwika Węgierskiego. Nie miał synów, a z dwóch
jego córek starsza, Maria, poślubiła Zygmunta Luksemburskiego. W
Polsce nie godzono się z myślą o utrzymaniu unii z Węgrami
pod panowaniem Luksemburgów. Był rodzimy
kandydat na monarchę, książę mazowiecki Siemowit IV, który na czas jakiś zdołał
nawet opanować Wielkopolskę. Wszelako sprzeciw Krakowa
przeszkodził w panowaniu
w Polsce bocznej odnogi dynastii piastowskiej. Młodsza córka Ludwika, Jadwiga (ur. w
1372 roku), zatrzymywana była na Węgrzech. Dopiero ultimatum „panów krakowskich",
grożących pozbawieniem jej praw
do tronu polskiego, spowodowało przyjazd
dwunastoletniej Jadwigi do Krakowa. Koronowano ją (16 października 1384 roku) na „Króla Polski". I wcześniejsza,
i późniejsza tradycja polska wykluczała
kobiety (zgodnie z koncepcją władzy królewskiej dominującą w Europie, od czego wyjątkiem stała się
później tylko tradycja Anglii i Rosji)
od samodzielnego panowania. Tutaj zadecydowała nieuchronna konieczność.
W większości nie znamy imion, a
całkowicie mentalności i świadomości ludzi, którzy tworzyli wówczas na
zamku w Krakowie możnowładczą grupę rządzącą, nazwaną w
historiografii ogólnie „panami krakowskimi". Dlaczego uparli
się przy kontynuowaniu panowania w Polsce bocznej — i żeńskiej — gałęzi
Andegawenów? Dlaczego nie poparli Piastowiczów, choćby słabego
Kazka Słupskiego czy upartego Siemowita IV z Mazowsza, cieszącego się
przecież uznaniem znacznej części społeczeństwa? Czy stworzyli świadomie
plan powołania w Polsce własnej dynastii, a jeżeli tak, to czemu nie zgodzili się na małżeństwo Jadwigi z bliskim jej
sercu Wilhelmem Habsburgiem, którego usunęli przemocą z Krakowa?
Ku czemu zmierzali; w jakim stopniu to wszystko, co w ciągu następnych
dwustu lat wynikło z ich polityki, było skutkiem dokładnego rozeznania
w realiach epoki i umiejętności przewidywania rozwoju społecznego?
To ostatnie jest zupełnie
nieprawdopodobne, a jednak ludzie decydujący w Krakowie o polityce
Polski podjęli w 1385 roku decyzję
bezprecedensową i niezwykłą. Postanowili zaproponować
małżeństwo z młodziutką monarchinią Polski — wrogowi. Do
ostatniej chwili przed unią Litwa najeżdżała zbrojnie granice
Polski. Wielki książę Litwy Jagiełło starszy był od Jadwigi.
0 ponad dwadzieścia
lat, a usunąwszy konkurentów do władzy — uwięziwszy m. in.
stryja Kiejstuta i jego syna Witolda —zamyślał o małżeństwie przyjęciu
chrztu. Zaczął pertraktacje w tej sprawie z dworem moskiewskim, rozważając
możliwość poślubienia Moskiewki i chrztu w obrządku
prawosławnym.
Gdyby do tego doszło, losy Europy, a może i świata wyglądałyby
zupełnie odmiennie. Nie wiemy, w jaki sposób
„panowie krakowscy" zaproponowali władcy
Litwy małżeństwo z Jadwigą, ale dokonali tego bardzo szybko. W ciągu kilku miesięcy „przelicytowali" plan
moskiewski Jagiełły i zawarli z nim
układ, który miał stworzyć Rzeczpospolitą.